Imágenes de páginas
PDF
EPUB

como deue ser fecho. E quales non pueden ser testigos en el. E como, e quien lo puede fazer. E quando, e por que razones se puede desatar. E que pena deuen auer los que embargan a los otros, que los non fagan.

(a) Tit. 5, lib. 2 del F. J.-Tit. 5, lib. 3 del F. R.- Tít. 19 del Ord. de Alc.-Tit. 2, lib. 5 de las 00. RR.-Tit. 18, libro 10 de la N. R.

TITULUS I.

(1) Cordura. Hoc ne alias arguantur de furore, si irrationabilia jubent, uam eo ipso præsumuntur non compotes mentis tali tempore fuisse, nisi probetur contrarium, ut est textus juncta glossa in verbo mentis, in l. quidam in suo, D. de cond. inst. et probatur in 1. 32. ad fin. tit. 9. infra ead. Part. 1. 13. tit. 13. Part. 1. usde, ut dicit Bart. in dict. I. quidam in suo, cautela tabellionis esse debet, ut seriatim verba testatoris, quæ exprimit, ponat, ut ex eis colligatur, an sanæ, vel incongruæ mentis fuerit; adde in materia textum, et ibi Alber. in 1. servo, §. ineptas, D. de legat. 1.

(2) Tornar. Ultima enim voluntas immobilis perseverat, 13. quæst. 3. cap. 4. cap. cum Martha, vers. cæterum, de celebrat. Missar. 1. 1. C. de sacrosanct. Eccles. unde lex reputatur in authen. de nupt. cap. 2. vers. disponat, collat. 4.

LEY 1.-Que quiere dezir Testamento, e a que tiene pro, e quantas maneras son del, e como deue ser fecho (a).

Testatio, et mens, son dos palabras de latin, que quiere tanto dezir en romance, como testimonio de la voluntad del ome. E destas palabras (1) fue tomado el nome del testamento. Ca en el se encierra, e se pone ordenadamente la voluntad de aquel que lo faze; establesciendo (2) en el su heredero, e departiendo lo suyo en aquella manera, que el tiene por bien que finque lo suyo despues de muerte. E tiene grand pro a los omes el testamento, quando es fecho derechamente: ca luego fuelga el coraçon (3) de aquel que lo fizo, e tuellesse por el desacuerdo que podria acaescer entre los parientes, que ouiessen esperança de heredar los bienes del finado. E son dos maneras de testamento. La vna es, a que llaman en latin Testamentum nuncupativum, que quier tanto dezir, como manda que se faze paladiHamente ante siete testigos (4) (b), en que demuestra el que lo faze, por palabra, o por escrito (5), a quales establesce por sus herederos, e como ordena, o departe las otras sus cosas. La otra manera es, a que dizen en latin, Testamentum in scriptis, que quiere tanto dezir, como manda que se faze por escrito, e non de otra guisa (6). E tal testamento como este deue ser fecho ante siete (c) testigos, que sean llamados, e rogados (7) de aquel que lo faze; e ninguno destos testigos non deue ser sieruo (d), nin menor de catorze años, nin muger, nin ome mal enfamado (8) (e). Otrosi dezimos (9), que cada vno dellos deue escreuir su nome en la fin del testamento, diziendo assi (10): Yo fulano, so testigo deste testamento, que lo fizo tal ome (nombrandolo) seyendo yo delante (f). E si alguno dellos non sopiere escreuir, qualquier de los otros lo puede fazer (11) por mandado del. E demas desto deuen poner todos los testigos sus sellos en la carta del testamento con cuerdas pendientes. E si alguno dellos non ouiesse sello, puede esto fazer con sello de otro (12) (g). Otrosi dezimos, que el fazedor del testamento deue escreuir su nome en la fin de la carta, diziendo assi: Yo fulano, otorgo que fize

este testamento, en la manera que es escrito en esta carta. E si non supiesse, o non pudiesse escreuir, bien lo puede fazer otro (13) por mandado del.

(a) L. 11, tit. 5, lib. 2 del F. J.-L. 1, tit. 5, lib. 3 del F. R.-L. 1, tit. 19 del Ord. de Alc.-L. 1, tit. 2, lib. 5 de las 00. RR.-L. 1, tit. 18, lib. 40 de la N. R.

(b) El testamento nuncupativo, que tambien se llama abierto, se hace ante escribano público, debiendo hallarse presentes á su otorgamiento tres testigos á lo ménos, vecinos del pueblo en que se hiciere; si no hubiere escribano, deben asistir al otorgamiento cinco testigos vecinos del lugar; si no hubiere en el pueblo cinco vecinos ni escribano, basta que tres testigos vecinos presencien el otorgamiento; y si no hubiere ni aun tres vecinos, puede otorgarse el testamento ante siete testigos no vecinos. Véase la L. 1, tit. 18, lib. 10 de la N. R., y nuestra nota 3.a à la L. 32, tit. 16, P. 3.

(c) El testamento escrito, llamado asi por contraposicion al nuncupativo, aunque este tambien se escribe, se llama tambien cerrado, porque el testador lo hace á solas, y cerrado lo presenta á un escribano público que en su cubierta da fe de que el interesado dice que aquel es su testamento. Esto debe ser presenciado por siete testigos vecinos ó no vecinos del lugar, debiendo saber escribir uno de ellos á lo ménos, para que firme por los demas en el caso de que estos no supieren. El testador debe firmar tambien en la cubierta, de modo que en esta ha de haber ocho firmas, y ademas la del escribano, que tambien debe poner su signo, autorizando todo el acto. Véase la L. 2, tít. 18, lib. 10 de la N. R., y nuestra nota 3.a á la L. 32, tít. 16, P. 3.

(d) Respecto á la esclavitud puede verse nuestra nota 2.a á la L. 3, tit. 11, P. 1.

(e) Tampoco pueden ser testigos en un testamento el mudo, el sordo, el ciego, el loco, el pródigo, el condenado por cantares ó libelos infamatorios, homicidio, hurto ú otro delito semejante, el moro, judio ó apóstata, los descendientes respecto de sus ascendientes ó vice versa, excepto en los testamentos militares, ni el heredero ni sus parientes dentro del cuarto grado. L. 9, título 5, lib. 3 del F. R.; LL. 4, 9 y 11 de este título y Partida, y L. 14, tit. 16, P. 3.

(f) Hoy el escribano pone la fórmula, expresando que los testigos se hallaron presentes al otorgamiento, y no se necesita, por tanto, que cada uno de ellos ponga otra cosa mas que su firma. (g) Ya los particulares no usan sello, el cual se ha sustituido con la firma.

LEX I. Testamentum est quasi testatio mentis, et est duplex, nuncupativum scilicet, et in scriptis: et eo facto cor testantis quietatur, scandalaque inter succedentis removentur et debet testamentum in scriptis fieri coram septem testibus per testatorem vocatis, et rogatis et quilibet eorum scribat propria manu, testatorem illud testamentum eo præsente condidisse, et si non scit scribere, ejus mandato alius scribat sigillent insuper illud quilibet proprio sigillo, vel alterius, si sigillum non habeat : et in fine litteræ testator suum nomen scribat, referendo se illud testamentum fecisset; et si nescit, aut nequit, alius ejus mandato hoc scribat. Hoc dicit.

(1) Palabras. Valet ergo argumentum ab etymologia vocabuli, ut hic, et Instit. de testam. in princip. et in 1. 1. ubi Bart. et Doct. D. de acquiren. poss. 1. 1. ubi Bart. D. de furt. idem Bartol. in l. 1. co

lum. 3. D. ad municip. Abb. in cap. cum secundum Apostolum, 5. notab. de præben. ubi declarat, quando procedat istud argumentum : adde que notat Alexan. in dict. I. 1. in princip. de acquir. possess. colum. 7. hinc dicit Bald. in cap. 1. §. si quis de manso, colum. final. de controvers. invest. quòd etymologia est resolutio vocis in proprium effectum rei, quæ demonstratur, et benè ; quia ut dixit Esau de Jacob fratre suo, justè vocatum est nomen ejus Jacob, supplantavit enim me, ut habetur Genes. cap. 27. v. 56.

(2) Establesciendo. Est enim institutio hæredis caput et principium testamenti, ut in §. ante hæredis institutionem, de legat. et infrà tit.

3. in summ. et testamentum sine bæredis institutione non tenet, ut in l. fin. D. de jur. codicill. et in §. 1. Instit. de fideicom. hæred. Hodiè verò per l. 1. Ordin. Regal. tit. 2. lib. 5. Ordin, tenet testamentum absque hæredis institutions.

(3) Coraçon. Nota hoc verbum.

(4) Ante siete testigos. Hodie per legem Ordinament. Regis Alfon si, quæ servari jubetur in 1. 3. Tauri, sufficiunt quinque testes, quando testamentum nuncupativum fit sine tabellione : et si cum tabellione, sufficiunt tres Exigitur tamen utroque casu, quod sint vicini loci, ubi fit; et tales testes debent esse omni exceptione majo res, etiam in alio casu illius legis, ubi propter penuriam hominum non possunt haberi ultra tres testes. Nam cùm illa lex sit extraordi naria, et minuat numerum testium requisitorum hic, et de jure communi, debet intelligi et limitari, ut testes de quibus ibi, sint omni exceptione majores, ut latè tradit consulendo Decius consi!. 105. pro tenui facultate, etc. col. 2. et 3. ubi plura allegat: inter cetera allegat consilium Petri de Anchar. 178. visis, et diligenter inspectis ; qui tamen ibi loquitur in casu valde differenti. Et si istud dictum Decii, et aliorum quos ibi allegat, intelligatur de testi infami infamia juris, vel de eo, qui aliàs non potest esse testis, ut habetur in 1. 9. et 10. infra, eod. planè procedit ejus dictum. Si verò intelligatur de aliis, qui possunt esse testes in testamentis, non sunt tamen omni exceptione majores, juxta notata per Glossam, et Bart. in 1. cunctos populos, G. de summa Trinit, et fide cathol. colum. 3. et quæ dixi in 1. 8. tit. 16. Part. 3. dictum Decii est multùm singulare, et tenendum menti; et secundum illud in auditorio regali pronuntiari audivi, în causa cujusdam testamenti facti in loco deserto, ubi tantum tres testes potuerunt haberi, quorum unus nou erat omni exceptione major ego verò semper fui dubius super isto dicto, saltim in casu, ubi ex natura, vel qualitate loci alii testes baberi non potuerunt, cùm non sit quid culpæ imputetur testatori, cur alios non adhibuit, juxta ea, quæ tradit Alexandr. consil. 152. colum. 5. et 6. volum. 6. et Joann. de Platea in l. quotiens, C. de naufrag. lib. 11. esset tamen attendendum, an objectus testis, ex quo non potest esse omni exceptione major, sit publicus, vel non, ut in 1. 1. C. de testam, et juxta id, quod habetur in diet. I. 8. tit. 16. ibi: de mala fama conoscidamente; aliàs durum est dicere, quod objectus occultus testanti faciat, ut invalidetur cjus testamentum. Sed quæro, cùm illa lex Ordinamenti exigat, quod testes sint vicini, an in dubio, si non constet de alio domicilio, præsumantur viciui? Videtur quod sic, ut in simili notat Bart. in 1. de jure, D. ad municipal. Angel. in 1. si cum exceptione, §. in hac, ad tin. D. quod metus causa ; ubi allegat 1. 4. in fin. ad municipal. Et quod notat Angel. de Aret. in suo tractatu maleficior. in parte de Bononia, vers. quid autem si dicta verba, et Felin. in cap. quoniam, de offic. ordinar. ubi dicit, quod iu dubio nullas præsumitur forensis; vide ctiam Hyppoly, consil. 57. num. 2. voJum. 1. Sed an sufficiat, quod sit familiaris, vel serviens alicui ex vicinis loci? Videtur quod sic, nam et servi dicuntur de plebe, ut notat Gloss. in cap. regiones, de consecr. dist. 3. Sed quid si testamentum Lat coram quatuor tabellionibus, an sufliciat? Videtur quod sic, per id quod notat Gloss in authent. de hæredibus, et Falc. §. hinc nobis, collat. 1. super verbo tubelliones. Bald. ubi hoc notat in authen. sed cum testator, versic. quæro poke, colum. penul. C. ad Leg. Falc. Et an testamentum imperfectum propter defectum testium possit per Principem confirmari, tradit Lucas de Penna in 1. penult. C. de Decurio. lib. 10. et latiùs in 1. 1. C. de his qui in exilium dati sunt, ubi distinguit, an res non sit integra, ut quia ex sententia, vel aliàs hæres ab intestato hæreditatem possidet, et tunc non possit: aut res est inte gra, et tunc possit de plenitudine potestatis, non tamen sine causa; vide ibi latissimè per cum, et vide quæ tradunt Bartol. et Doctores in 1. Gallus, §. et quid si tantum, D. de liberis, et posthumis, in quæstione ibi ad finem mota per Bartolum.

(5) O por escrito. Potest enim testamentum nuncupativum fieri per scripturam tabellionis, ut in 1. 102. tit. 18. Part. 3. et notat Glos. in 1. hac consultissima, §. per nuncupationem, in Glos. 1. C. de testam. et debent scribi nomina propria testium cum duabus qualitatibus, circumstantiis, seu accidentiis; aliàs non dicuntur legitimè descripti, et certitudine demonstrati, ut notat Bart. in 1. demonstratio falsa, in princ. quæst. 7 D. de condit. el demonstr. allegat. 1. hac consultissima, in princip. C. de testam. et tenet Joannes Andr. in addit, ad Specul. tit. de instrumentor, edit. §. breviter, in additione lucipienti, Accursius, ubi dicit de nominibus, et cognominibus

testium, et tradit Alex. consil. 153. videtur, 1. considerat. colum. 1. (6) E non de otra guisa. Id est, cùm testator vult testari in scriptis non ad probationem voluntatis, sed ad substantiam testamenti, ita quod scriptura sit de substantia, ut in l. contractus, C. de fide ins

trument.

(7) Que sean llamados, e rogados. Quid in testamento nuncupativo? De jure communi idem est, quod debent testes esse rogati, ut in 1. hæres palam, §. fin. D. de testam, et 1. hac consultissima, §. per nuncupationem, eod. tit. et tradit Alexand. consil. 70. volum. 2. per istam tamen legem videtur, quod hoc solum exigatur in testamento in scriptis, cùm suprà, cùm disposuit de testamento nuncupativo, nihil disposuit de rogata testium; hic verò disponit esse necessarium in testamento in scriptis, et sic per locum ab speciali videtur hæc lex hoc decidere cujus fundamentum potuit esse, quia etiam de jure canonico dubium est, an exigatur, quod testes sint rogati in testamento nuncupativo. Cùm Anton. tenuit, quod non, in cap. cum esses, de testam. licèt Alexand. in dict. consil. 70. aliter voluerit, allegans Joannem de Imola in dic. cap. cum esses, ubi de hoc per eum, colum. 5. post Franciscum de Albergo, de Aretio. Tene, quod etiam in nuncupativo exigatur, quod testes sint rogati, ut habetur in 1. 32. tit. 18. Part. 3. et infra eod. 1. 4. et 6. nota tamen quod lieċt notarius nou attestetur de rogatu testium, poterit tamen probari per duos testes, quod fuerunt rogati, secundùm Bald. quem vide in 1. 2. column. 2. C. bonorum possess. secund. tubul, imò secundum cum-. dem Bald. in l. hac consullissima, in princip. C. qui testam. facere poss. si testis subscripsit, vel passus est testator, quod describeretur testis, ex hoc videtur rogatus, argumento 1. cum ostendimus, §. fin. D. de fidejussor. tulor. et tenet etiam Paul. de Cast. in dict. 1. hac consultissima, in princ.

(8) Nin ome mal enfamado. Videtnr hic esse casus, quòd in testamento in scriptis non solùm repellitur testis, qui est infamis infamia juris, verum etiam si sit infamis infamia facti, dum tamen talis infamia sit multum nota: facit 1. 8. tit. 16. Part. 3. Baldus tamen in cap. 1. an remov. debeant test. qui part, esse desier. dicit, quòd si textis est notatus infamia facti tantùm, valet ejus testimonium, si aliquid testi suffragatur, verbi gratia, dicit Baldus, si testamentum fuit scriptum manu testatoris, et testes subscripserunt; nam licèt ista privata scriptura non faciet plenam fidem, facit tamen adminiculum, quod viva voce testium confirmatur, allegat 1. 1. C. de testam. quando verò talis testis notatus infamia facti, non habet pro se adminiculum, tunc in actibus solemnibus non admittitur, ut notatur D. de senator. 1. Cassius, sed in aliis admittitur: adhibetur tamen ei minor fides, si graviter infamatus sit apud bonos, et graves: sed si ex causa levi, non putat, quòd judex debeat hoc multum ponderare: quæ verba Baldi tu multùm nota. Et certè de mente hujus legis multùm videtur, quòd in testamento in scriptis non admittatur testis, graviter apud bonos, et graves infamatus ex gravi crimine, licèt tantùm sit infamia facti, et licèt aliàs habeat talis testis pro se adminuculum testantenti subscripti à testatore et testibus, ut hic habetur. Tu bæc considera et tene menti, pro quo etiam facit, quia ista videtur causa gravis, quæ æquiparatur criminali; et in criminalibus gravibus repellitur testis infamis infamia facti, ut dixi in dict. 1. 8. ubi vide, et quæ dixi supra cad 1. in gloss. in verbo, siete testigos.

(9) Otrosi dezimos. Ista lex ut vides, et sequentes ponunt formam testamenti in scriptis, et istis legibus non cavetur, quòd fiat ante tabellionem, imo quòd potest fieri sine tabellione; sed 1. 3. de Toro, quæ hodie est in usu circa formam istorum testamentorum in scriptis, exigere videtur tabellionem, et ita intellexit legem illam Michael de Cifuentes, unus juterpretum dictarum II. dicens ex hoc corrigi istas leges Partitarum, et 11. juris communis, ut asserit ipse parum pest principium commenti illius 1. 3. Alius verò glossator Didacus de Castello aliter sentit, et melius judicio meo, in glossa super verbo, testamento cerrado, vers. sed quæro, forte non reperitur tabellio, et ad hoc ponderat, et benê verba illius legis in fine, in quantum invalidat testamentum in scriptis, in quo deficit numerus septem testium, et non aliàs; et sic à contrario sensu si deficit tabellió, illa lex non invalidat testamentum : subdit tamen, et etiam bene, quòd quando non intervenit tabellio, erit necessaria publicatio testamenti coram judice, et attestationes testium, partibus, quæ possent lædi, citatis, redigentur in publicam formam; quod non erit necessarium, quando fit coram tabellione, ut dicit Glossa ad hoc semper allegabiils in 1. 2. D. quemadm. testam, aperiant. Tene ergo, quòd non sunt

correctæ istæ ll. Partitarum, etsi deficiat tabellio; quia non reperitur, vel dato, quod reperiatur, si testator testari voluit secundum formam harum legum, et non cum tabellione, expedit enim jura juribus concordare, cap. cum expediat, cum concord. de elect. lib. 6. et evitanda est legum correctio: nam lex Taurina tantùm voluit toHlere dubium, quod oriebatur ex legc Ordinamenti, scilicet, an illa lex (minuens numerum testium requisitorum á jure communi, et per istas leges) procedat in testamento in scriptis, in quo lex Tauri disposuit, quòd non innovavit in aliquo solemnitatem testandi in scriptis dictæ legis Ordinamenti: istud ergo dubium dicta lex nova tollerc voluit, non verò corrigere istas leges in casu suo.

(10) Diziendo assi. Adde 1. penult. D. eodem.

(11) Lo puede fazer. Nota benè; quia de jure communi, quòd unus possit subscribere per alium, non ita expressum erat. Sed quid si testis nequit subscribere nimia senectute, vel tremore, an tune ejus manus capietur per aliquem peritum, et redigetur ad scripturam? Lucas de Penna in 1. nulli, C. de numerar. et actuar. lib. 12. tenet quòd sic, si is cujus manus tenetur, sit sanus mente, et fiat ipso mandante in præsentia testium : quod dictum fortè alibi non reperies. (12) Con sello de otro. Adde §. possunt, Instit. de testam. et 1. si unus, C. eodem.

(13) Fazer otro. Adde 1. hac consultissima, in princ. in vers. quod si litteras, C. qui testam. facere poss. et 1. cum antiquitas, in vers. cum autem, C. eod. ubi declaratur, et ccrrigitur in parte dispositio dicti vers. quod si litteras, et vide dict. 1. 3. in Ordin. Tauri.

LEY II. Como puede ome fazer testamento en escrito, de manera que los testigos non sepan lo que yaze en el (a).

En escrito queriendo alguno fazer su testamento, segun dize en la ley ante desta, si por auentura lo quisiere fazer en poridad (1), que non sepan ninguno de los testigos lo que es escrito en el, puedelo fazer desta manera. Deue el por su mano mesma escreuir el testamento, si sopiere escreuir, e si non, deue llamar a otro, qual quisiere, en quien se tie, e mandegelo escreuir en su poridad. Despues que fuere escrito, deue doblar la carta, e poner en elia siete cuerdas, con que se cierre, de manera que finquen colgadas, para poner en ellas siete sellos (b); e deue dexar tanto pargamino blanco de fuera, en que puedan los testigos escreuir sus nomes e despues desto, deue llamar, e rogar tales siete testigos (c), como dize en la ley ante desta, e mostrarles la carta doblada e dezirles assi Este es mi testamento, e ruegovos que escriuais en el vuestros nomes, e que lo selleys con vuestros sellos (d). E el otrosi deue escreuir su nome (2), o fazerlo escreuir en fin de los otros testigos (3) ante ellos, diziendo assi : Yo otorgo, que este es el testamento, que yo, fulano, fize, e mande escreuir (e).

:

(a) L. 9, tít. 5, lib. 3 del F. R.-L. 3 de Toro.-L. 2, tit. 18, lib. 10 de la N. R.

(b) Como ya no se usan estos sellos, basta con que la cubierta se disponga de modo que pueda escribirse en ella el otorgamiento ó fe del escribano, con el signo y firma del mismo, y ademas las ocho firmas de que hablamos en la nota 3.a á la ley precedente, que puede verse.

(c) Repetimos la nota 3. á la ley que precede.

(d) (e) Véanse nuestras notas 3.", 6.a y 7.a á la ley precedente, y tambien la 2.o á esta misma ley.

LEX II. Si quis vult in scriptis testari, et secretè, claudat litteram, ubi scripta est dispositio, et aprehendat septem chordulas pro sigilli testium ponendis, relicta parte chartæ munda, ubi testatoris et testium subscriptiones apponantur: dicatque testator testibus, quod ptra continetur, fore suum testamentum, rogans eos, quòd sint tes

tes deinde sigillent ipsi, et subscribant, et testator coram eis, ut suprà lege proxima. Hoc dicit.

(1) En poridad. Potest ergo fieri testamentum in scriptis, ita quòd testes sciant contenta in eo, ut innuitur hic; sed an tale testamentum, in quo testator totam voluntatem suam expressit coram testibus, et nihilominus de ea facit scripturam manu sua, vel alterius, et ipsam clausit, et fecit eam subscribi à testibus, et sigillari, et servavit contenta in lege præcedenti, an istud dicetur in scriptis ob observationem formæ, vel nuncupativum? Cynus in 1. hac consultissima, §. per nuncupationem, dicit, quòd tale testamentum, habens duplicem formam, dicetur testamentum in scriptis, et etiam nuncupativum ; nam non est de substantia testamenti in scriptis, quòd testes ignorent ibi contenta; et poterit hoc esse utile, quia si testes ignorarent, et sic esset merè in scriptis, si deficeret subscriptio unius testis, vel aliquid aliud, testamentum esset nullum ; si vero haberet istam duplicem formam, poterit tali casu valere ut nuncupativum, et poterunt testes examinari pro eo, et ita etiam tenet Paul. de Cast. in dict. §. per nuncupationem. Quod tamen videtur debere intelligi, quando testator non se arctavit, ut vellet testamentum suum valere, ut in scriptis, ut est de mente Angel. in 1. 1. §. sin autem, D. de hæred, instit. et satis probatur in ista lege Partitarum superiùs, cùm dixit, e non de otra guisa et adde Bart. in 1. Gn. D. de jure codicillor. et Alber. in dict. §. per nuncupationem. Si vero testator non expressit voluntatem suam coram testibus, tunc testamentum in scriptis, quod ex aliquo defectu solemuitatis esset nullum, non potest valere, ut nuncupativum, ut voluit Cynus, et Alber. in dict. §. per nuncupationem, et habetur in quadam decisione Neapolitana numer. 143. column. 2. Adverte tamen, quia sufficeret ista expressio voluntatis etiam implicité; unde si diceret coram testibus, velle talem scripturam esse suum testamentum, licèt coram testibus non exprimat nomina hæredum, vel legata, quæ facit, tenebit dispositio ut testamentum nuncupativum, licèt non possit valere, ut in scriptis ex aliquo defectu, quando non aliàs constaret, quod voluit testator se arctare ad testandum in scriptis, ut concludit Paul. de Cast. in l. hæredes palam, in princip. D. de testam. et latè tradit Alex. consil. 176. volum. 5. et Socin. consil. 142. volum. 1. sed quid in dubio, an dicetur, quod noluit se astringere, vel aliud? Joan. de Blinoseo, doctor antiquus relatus ab Alber. in dict. §. per nuncupationem, vult recurrendum tunc esse ad conjecturas, nam si testator servavit aliquas ex solemnitatibus, quæ non exiguntur nisi in testamento in scriptis, veluti subscriptiones, et sigillationes, tunc si deficiat aliquid ex solemnitatibus, non valebit, ut nuncupativum ; quod Alber. ibi limitat, quando testator nomen hæredis exprimeret coram testibus, quia tunc si testamentum non valet ex una forma, valebit ex alia, cùm non sint formæ contrariæ, sed diversæ, quæ se simul compatiuntur. Cùm ergo idem sit nominare nomen hæredis implicitè, quod explicitė, juxta doctrinam Bart. in 1, si ita scripsero, D. de condit. et demonst. et dixi suprà, videtur ex mente Alber. quod in dubio non sit recurrendum ad dictas conjecturas, an servaverit dictas solemnitates, vel ne. Et istud etiam voluit Socin. in dicto cons. 142. et ibi respondet ad dict. 1. hac consultissima, in princ. nam dicit, quod illa lex tantum declarare intendit, quando valeat testamentum in scriptis, et dicatur solemniter factum, et quando non; non intendit declarare aliquo modo, quando testator dicatur voluisse testari in scriptis, et quando non. Unde dicit, quod non est absurdum dicere, quod illa lex intelligatur, quando apparet, quod in scriptis testari voluit; aliàs autem non præsumatur hoc voluisse, quando non potest valere, ut in scriptis, quod disposuit, licèt possit ut nuncupativum, per 1. si miles, qui destinaverat, D. de testament. milit. et istam partem dicit probari manifestè, nam testamentum est actus, qui potest fieri in scriptis, et sine scriptis, ut in dict. 1. hac consultissima, in princ. et in §. per nuncupationem, et etiam habetur in istis legibus Partitarum. Item validum est argumentum de contractibus ad ultimas voluntates, 1. servum filii, §. eum qui chirographum, cum concordant. D. de legat. 1. sed in contractibus, qui possunt fieri in scriptis, et sine, non censentur partes voluisse celebrare in scriptis, licet voluerint scripturam confici, nisi expresserint, se velle in scriptis contrahere, glossa notabilis in §. 1. Instit. de empt. et vendit. quæ communiter approbatur, secundum eum ; ergo idem dicendum in testamento, ut non dicatur in dubio, testator se restringere ad testamentum in scriptis, ex quo hoc non expressit; et maximé ista procedereut, si esset apposita clausula consueta, quod testamentum vult testator valere me

liori modo, quo potest, ut ibi latius per cum. Paul. tamen de Cast. in diet. 1. hæredes palam, in fiu. vult testatorem se voluisse restringere ad testandum in scriptis, quando fecit testes sigillare (ut dixi), et idem vult Alexand. in dict. consil. 176. ubi hoc limitat, quando adesset dicta clausula, testamentum valeat meliori modo quo potest. Et sic Doctores sunt varii in hoc mihi vero magis placet, ut in dubio, quando testator palam non expressit coram testibus nomen hæredis et voluntatem suam, prout fit in testamento nuncupativo, sed adhibuit solemnitates testamenti in scriptis, licèt implicitè declarare videatur, justa doctrinam Bart. in dict. 1. si ita scripsero, quod tunc videatur restrinxisse se ad formam testandi in scriptis, neque valebit ut nuncupativum, ut videtur esse communis intentio Doctor. in dict. §. per nuncupationem, et Paul. et Alex. ubi supra ; et satis prohat hoc ista lex Partitarum cum supra proxima, ibi cùm dixit, e non de otra guisa, quasi velit, quod qui utitur forma testamenti in scriptis, eo ipso probatur, quod non vult testari nuncupative, et etiam probari videtur in dict. 1. 3. Tauri, cùm vult, quod testamentum factum sine testibus modo de quo ibi, nullam fidem faciat in judicio, vel extra facit etiam, quod dixi in 1. 6. infra eod. qui enim eligit unam viam, videtur renuntiasse alteri, 1.'Pannonius, D. de acquiren. hæred. 1. multum, C. si quis alteri vel sibi. Si tamen ex aliis conjecturis eliderctur ista præsumptio, etappareret testantem aliud voluisse, ut est, ubi adest dicta clausula, vel alia quæ hoc ostenderet, tunc valeret etiam ut nuncupativum, ex communi mente Doctorum. Tene hoc menti, quia est passus quotidianus, et in contingentia facti dabit tibi honorem.

(2) Su nome. Quid autem hodie in testamento nuncupativo, facto juxtam dictam legem Ordinamentorum, an requiratur testatoris subscriptio, multotiens dubitari vidi in regio auditorio, nam videbatur, quòd non, ex quo 1. 3. in Ordin. Tauri, subscriptionem tantùm exigit in testamento in scriptis ; in nuncupativo autem vult servari solemnitatem legis Ordinamentorum, ubi nihil habetur de subscriptione testatoris, etsi nuncupativum testamentum fiat coram tabellionc: neque obstare videtur pragmatica de Alcala, exigens subscriptionem partis in instrumento; nam illa debet procedere generaliter in omnibus aliis instrumentis extra testamenta, non verò in testamentis, quibus est per alias leges certa forma data; non enim generalis provisio extendi debet ad ea, de quibus specialiter est provisum, ut in l. 3. tit. 10. infra ead. Partit. \. sed, et si per Prætorem, §. deinde, D. ex quib. caus, major. Bart. in 1. talis scriptura, §. fin. D. de legat. 1. et in 1. sanctio legum, D. de pænis: item dicta lex Tauri facta fuit post dictam pragmaticam de Alcala. Et cùm non exigat istam subscriptionem in testamento nuncupativo, sed quòd servetur tantùm dispositio dictæ legis Ordinamenti, videtur decidisse istud dubium, ut non sit necessaria in testamentis nuncupativis talis subscriptio. In contra rium tamen videtur, quod dicta pragmatica de Alcala exigit subscriptionem partis in omnibus instrumentis, et appellatione instrumentorum continentur testamenta, et ultimæ voluntates, ut patet in 1. si idem, in 1. gloss. C. de codicil. Præterea militat eadem, imò fortior ratio, ne falsitas committatur, quæ ratio magis urget in testamentis, quàm in aliis instrumentis: et benè facit ad hoc, quod notat Lucas de Penn. in 1. Mediterraneæ, C. de annon. et tribut, lib. 10. vers. sed pone, constitutio regni, et quasi in terminis videtur pro ista parte decidi in decisione Neapolitana 166. quam vide, ubi pulchrè allegatur pro utraque parte et istud credo verius et tutius; nec obstat dicta I. Tauri, quæ solùm venit ad declarandum numerum testium, ut dixi suprà in glossa super verbo, Otrosi dezimos, nec fuit ejus intentio corrigere disposita per dictam pragmaticam de Alcala; neque etiam obstat primum, quod non procedit in casu isto, ex quo hæ solemnitates veniunt ex diversis legibus, quia tunc etiam in alibi specialiter provisis servari debet lex generalis, aliam solemnitatem addens; contraria verò loquuntur, quando specialis, et generalis provisio est in eadem dispositione.

(5) Otros testigos. Quid autem si coram testibus subscribat in fine scripturæ testamenti, quia scriptura illa non fuit involuta, seu tecta alio papyro albo, ut vidi de facto, an sufficiat? Videtur, quod sic, cùm talis præposteratio non vitiet actum, et quia hoc probatur ex l. hac consullissima, in princip. C. qui testam. facer. poss. de qua ista sumpta est, et quia subscriptio operatur, ut videatur totum instrumentum á subscribente, ut notat Bald. in authent. contra qui propriam, C. de non numer. pecunia, et quando est scriptum propria manu, non exigitur subscriptio alia, ut in l. cum antiquitas, in fine,

[blocks in formation]

LEY III. Que deuen guardar, como en manera de regla, los fazedores del testamento, en faziendolo (a).

Comunalmente deuen guardar como por regla, los omes que quieren fazer sus testamentos, pues que los han començados ante los testigos, que non metan eutremedias otros fechos estraños (1), fasta que los ayan acabados. Fueras ende, si lo ouiessen a fazer por cosa que non pudiessen escusar, assi como si el dolor de la enfermedad los cuytasse en aquella sazon; o si ouiessen estonce grand menester de comer, o de beuer, o de venir a fazer otra cosa, que naturalmente non se pudiesse della escusar. Ca por qualquier destas razones, bien podria el fazedor del testamento partir mano de lo que auia començado, fasta que aquel embargo passasse, e de si tornarlo acabar (b).

(a) L. 1, tit. 19 del Ord. de Alc.-L. 1, tit. 18, lib. 10 de la N. R.

(b) Esta ley solo puede considerarse hoy como una advertencia de que el acto de hacer testamento es serio, y por tanto no debe interrumpirse sin algun motivo que justifique la suspension; mas no porque se verifique lo contrario será vicioso el testamento.

Parece tomada esta ley del derecho romano L. 28, C. de testam. pudiendo tambien haberse tenido presente la L. 20, ff. de V. S. Entre las solemnidades externas de los testamentos romanos, era tan esencial la unidad de contexto, unitas contextus, ó lo que es lo mismo, era tan indispensable que no se interrum piese el acto de hacer testamento, que en caso contrario quedaba nulo, á no ser que alguna corta interrupcion fuese causada por indisposicion ó necesidad natural del testador ó de algun testigo. Esta es una de las muchas nimiedades que abundan en el derecho romano; pero que se fundaba en una razon extremadamente curiosa. Los testamentos en su origen romano eran verdaderas leyes, de tal modo que era necesario convocar y reunir al pueblo in comitiis calatis, lo mismo que para legislar, pues que el testamento no era otra cosa que la derogacion en favor del testador de las leyes generales de sucesion que el pueblo habia establecido, y por eso frecuentemente la institucion de heredero se llamaba vopofecíz, nomozesia, es decir, legislacion, derivándose esta palabra de vós, nomos, que significa ley. Ahora bien, cuando aquellas juntas ó congresos populares se interrumpian, ya porque los magistrados pidiesen la suspension, ya porque la reclamase el tribuno de la plebe, ó ya por alguna peste ó enfermedad general que sobreviniese, ó tambien por auspicios siniestros, nulo era cuanto se habia hecho en aquella junta. Así es que esta escrupulosa unidad de contexto fué siempre conservada entre los romanos para los testamentos, pues á pesar de haber variado completamente las solemnidades con que debian hacerse, conservaban las nuevas algunos recuerdos de las antiguas.

[ocr errors][merged small]

et valebit, quod disposuit, dum tamen duobus testibus probetur : sed non occupatus in expeditione testabitur, ut quilibet paganus. Iloc dicit.

(1) En hueste. Id est in expeditione militari.

tenebit contractus, vel douatio, juxta Gloss. in 1. hæred. palam, §. fin. D. eod. vitiabitur tamen testamentum, si cœpto testamento divertatur ad contractum super re extranea ab his, quæ tractantur in testamento; vide per Joannem de Imol. post Baldum in dict. §. final. et per Oldraldum consil. 114. et quid si legetur aliquid particulariter alicui, et dicatur, quod si revocaverit testamentum, ex nunc donat inter vivos; an adhuc possit revocari, tanquam impeditivum liberi arbitrii? Vide per Bald. in 1. sancimus, in fin. C. de teslam. et in 1. cum antiquitas, in princ. C. eod. et Socin. in cousil. 73. difficultatem facicbat, col. 2. vol. 3.

LEY IV. Como pueden los Caualleros fazer su testamento (a). Queriendo fazer testamento algund Cauallero (b), si lo fiziesse en su casa, o en otro lugar, que non sea en hueste (1), deuelo fazer en la manera que los otros omes, ansi como dize en las leyes ante desta (c); mas si lo quiere de fazer en hueste, estonce abonda, que lo faga ante dos testigos (d), llamados (2) e rogados para esto. E si por auentura, seyendo en fazienda, veyendosse en peligro de muerte, quisiesse aquella sazon fazer su testamento; dezimos que lo puede fazer, como pudiere, e como quisiere, por palabra, o por escrito. E aun con su sangre misma, escriuiendolo en su escudo, o en al una de sus armas; o señalandolo por letras, en tierra, o en arena. Ca en qualquier destas maneras que lo el faga, e pueda ser prouado por dos omes buenos (e) (3) que se acertassen y (4), vale tal testamento. E esto fue otorgado por preuillejo a los Caualleros, por les fazer honrra, e mejoria, mas que a otros omes, por el gran peligro a que se meten, en seruicio de Dios, e del Rey (5) (f), e de la tierra en que biuen.

[ocr errors]

(a) L. 14, tit. 5, lib. 2 del F. J.- LL. 9 y 12, tit. 5, lib. 3 del F. R.- LL. 7 y 8, tit. 18, y LL. 4, 5, 6 y 7, tít. 21, lib. 10 de la N. R.

(b) Es decir, militar.

(c) Con esta disposicion se halla conforme el art. 4, del tí tulo 11, tratado 8 de las Ordenanzas generales del ejército, en que se dice que el militar « siempre que pudicre testar en parage donde haya escribano, lo hará con él segun costumbre ». Mas estas disposiciones se hallan derogadas por la L. 8, tit. 18, lib. 10 de la N. R., que es la vigente, y permite á todos los individuos del fuero de guerra, testar privilegiadamente aunque no se hallen en campaña.- El objeto de las solemnidades con que se revisten los testamentos no es otro que el de evitar la falsificacion 6 suplantacion de los mismos. A fin de que las últimas voluntades de los militares tuvieran los mismos requisitos que las de los paisanos, convendria á nuestro juicio que, abolidos los privilegios de aquellos en esta parte, hicieran siempre testamento con todas las solemnidades legales antes de entrar en combate ó en peligro de muerte; ó por lo menos que el privilegio de testar militarmente quedase limitado al caso de verificarse en campaña segun esta ley de Partida y el mencionado artículo de las Ordenanzas, cuyas disposiciones tenemos por mas filosóficas y aceriadas que la vigente referida, pues aquellas se fundan en la imposibilidad de hacer en campaña testamento solemne, y esta solo tiene por objeto conceder á la clase militar un privilegio cuya necesidad no existe cuando los militares se hallan en las poblaciones, (d) (e) Porque uno solo no forma prueba, y es necesario que const la voluntad del testador.

(f) En servicio de Dios, del Estado y del Rey.

[blocks in formation]

(2) Llamados. Adde 1. Divus, D. de testam. milit.

(3) Dos omes buenos. Adde 1. Lucius, D. de milit. testam, et in l. milites, C. eod.

(4) Que se acertassen y. Qui viderunt verbo vel scripto, ut su prà dictum est, eum testantem ; et videtur velle hæc lex in isto verbo, quòd non sufficeret, quod probaretur per duos testes, quod talis scriptura erat manu talis militis, ex eo, quod cognoscunt formam litteræ manus ejus, vel si probaretur per comparationem litterarum, licèt Joannes Faber in §. plane, Instit. cod. de testam. milit. aliud voluit ita intelligens 1. Lucius, D. cod. Et intellige istam legem procedere, quando miles decessit in bello, vel statim postquam fuit extractus à bello, secundum Angel. et Alex. in l. milites, C. cod.

(5) En seruicio de Dios e del Rey. Procedit ergo hoc privilegium, quando milites vadunt ad bellum licitum, ut hic, et tangit Joan. Fab. in rubr. de testam. milit. An autem istud privilegium competens militibus, extendi etiam possit ad peregrinos, qui peregrinantur Romam, vel ad S. Jacobum, vel aliàs; Angel. voluit, quod sic, in authent. de non alienand. §. quod autem, collat. 2. et in authent. omnes peregrini, commun. de sucess. vide per Alex. in 1. fin. C. de testam. et pro isto dicto facit etiam ista lex, in quantum dicit, en seruicio de Dios: nota benè ad limitationem legis Ordinamenti.

LEY V. Como puede ser fecho el testamento de aquel que por derecho non le podria fazer, e le otorgo el Emperador, o el Rey, poder para fazerlo: e como vale el testameuto, en que es el nome del Rey escrito por testigo.

Por derecho, e por ley es defendido a algunos omes, que non puedan fazer testamento. E acaesce a las vegadas, que los Emperadores, e los Reyes, por fazerles bien, e merced, les otorgan poderio de lo fazer: en tal caso como este dezimos, que este a quien es otorgado, deue fazer su testamento en la manera que los otros omes (1). Otrosi dezimos, que si algund ome honrrado pidiesse merced al Rey, que estouiesse delante quando el fiziesse su testamento, si gelo otorgasse, que se acertase y quando lo fiziesse, que tal testamento vale, maguer non sea y escrito otro testigo, si non el Rey tan solamente (2) (a).

(a) Esta clase de testamentos suelen decirse hechos con fe pública.

LEX V. Si quis Principis indulgentia efficiatur testabilis, secundum jus commune debet testari. Præterea valet testamentum, in quo solus Princeps est testis. Hoc dicit.

(1) En la manera que los otros omes. Concordat cum 1. si quando, in princ. C. de inoffic. testam, ubi vide per Bald. et Doct. et hoc ideo, quia fit concessio super prohibitis de jure communi, secùs si concessio fieret super ampliatione aliàs concessorum, ut declarat Bald. in milites, col. 2. C. de testam. milit. loquens de statuto Venetorum ; et adde, quod notat Bald. in l. fin. col. 2. C. de fideicom. ubi dicit, quod quando talis licentia testandi conceditur, intelligitur secundum consuetudinem loci, et vide eumdem Bald. in prælud. feud, col. 9. et cum his, quæ dicit Bald. in diet. 1. milites, concordare videtur Alber. in dict. 1. si quando, in princ. et nota ex ista lege, quod rescriptum Principis, in quantum possibile est, debet reduci ad jus commune, adde cap. causam quæ, de rescript. et ibi per Abb. et vide Alex. consil 33. vol. 1. vers. tertio probatur.

(2) El Rey tan solamente. Principe enim auctorante nulla potest esse frandis suspicio, ut et aliàs tradit Joan. de Platea in 1. fin. C. de vendend. reb. civitat. lib. 11. et in l. fin. C. de location. prædior. civil. cod. lib. et præfertur honoratus, vel electus à Principe, I. 1. et ibi idem Platea, C. de domest, et protector. lib. 12. et qui resident in præsentia Principis, sunt digniores cæteris, ut dicit Bald. in 1. 1. D. de offic. protons. Adde circa ea, quæ operatur præsentia Principis, Joan. de Plat. in 1. probatorias, C. de divers. offic. lib. 12. et quid

« AnteriorContinuar »